Tüketici kredisi bireysel bankacılık hizmetinin bir çeşididir ve tüketicinin bir kredi veren kuruluştan sağlayacağı nakit krediyi satın aldığı veya alacağı mal veya hizmetin bedelinin ödemek için kullanır. Bu durumda bir banka veya finans kurumu ile doğrudan doğruya kurulan bir kredi ilişkisi söz konusudur. Bu işlem karşılığında tüketici borçlandığı rakamı belirli bir vade ve faiz oranı ile kredi verene öder.
Kanun koyucu Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 22. Maddesinde tüketici kredi sözleşmesinin tanımını şu şekilde yapmıştır:‘’ Tüketici kredisi sözleşmesi, kredi verenin tüketiciye faiz veya benzeri bir menfaat karşılığında ödemenin ertelenmesi, ödünç veya benzeri finansman şekilleri aracılığıyla kredi verdiği veya kredi vermeyi taahhüt ettiği sözleşmeyi ifade eder.’’
Tüketici kredileri, ekonomik ve sosyal haklar bakımından, tüketicinin korunması alanında özellikle düzenlenmesi gereken hususlar arasında yer almaktadır. Yaşanılan olaylar göstermiştir ki; insanların ihtiyaçlarını gidermek maksadıyla talep edip, kullandıkları kredilerin geri ödeme sürecinde çok sıkıntılarla karşılaştıkları bilinmektedir. Zayıf ve istismara açık bir konumda bulunan tüketicilerin, banka vb. gibi güçlü yapılar karşısında haklarını tam olarak savunması her zaman mümkün değildir. Bundan kaynaklı tüketiciyi korumak maksadıyle getirilmiş en güçlü düzenleme ‘’cayma hakkı’’dır.
Cayma hakkı genel olarak tüketici sözleşmelerinde tüketiciyi korumak maksadıyla getirilen bir haktır. Sözleşmenin güçlü tarafını oluşturan kişi veya kuruluş karşısında sözleşmeyi imzalayan yani krediyi kullanan tüketicinin imzaladıktan sonra sözleşmenin koşullarının kendisi için uygun olmadığı kanaatine sahip olması durumunda cayma hakkını kullanarak sözleşmenin sona ermesini talep etmesidir. Kanunda cayma hakkının süresi 14 gündür. Tüketici 14 gün içinde hiçbir gerekçe göstermeden ve cezai şart ödemeden tüketici kredisinden cayma hakkına sahiptir. Bu hak sayesinde tüketiciye sözleşmenin koşullarını tekrardan değerlendirme imkanı sunulmaktadır. Cayma hakkı süresi Tüketici Kredisi Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin 24’üncü maddesine göre sözleşmenin kurulduğu tarihten itibaren başlar. Ancak sözleşmenin bir örneğinin yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye verildiği tarihin sözleşmenin kurulduğu tarihten sonra olması durumunda bu süre, tüketicinin sözleşmenin bir örneğini aldığı tarihten itibaren başlar.
Kredi veren, cayma hakkı konusunda tüketiciyi bilgilendirmekle yükümlüdür. Bu bilgilendirmeyi yaptığının ispat yükü kredi verendedir. Tüketicinin gereği gibi bilgilendirilmemesi durumunda cayma süresi başlamaz. Ayrıca bilgilendirme yükümlülüğünün ihlaline kanun koyucu sözleşme başına 1000-TL idari para cezası öngörmüştür. (TKHK m.77/f.3)
Cayma hakkı mutlaka yasal süre içerisinde kullanılmalıdır. Tüketicinin cayma kararını kesin bir dille, açık ve net bir şekilde karşı tarafa iletmesi gerekmektedir. Kanunda cayma hakkının kullanımı ile ilgili bir geçerlilik şekli öngörülmemiş ise de ileride doğacak durumlarda ispat kolaylığı bakımından cayma hakkı beyanının yazılı şekilde yapılması uygundur. Cayma hakkının kullanılması ile birlikte tüketici sözleşmenin kurulmasına yönelik irade beyanını geri almış olacağından sözleşme hiç kurulmamış sayılacaktır. Ancak bunun için tüketicinin krediden faydalanmamış olması gerekmektedir. Tüketicinin krediden faydalanması durumunda TKHK m.24/3 hükmüne göre ‘’ Cayma hakkını kullanan tüketicinin krediden faydalandığı hâllerde, tüketici, anaparayı ve kredinin kullanıldığı tarihten anaparanın geri ödendiği tarihe kadar olan sürede tahakkuk eden faizi en geç cayma bildirimini kredi verene göndermesinden sonra otuz gün içinde geri öder. Bu süre içinde ödeme yapılmaması hâlinde tüketici kredisinden cayılmamış sayılır. Faiz, akdî faiz oranına göre hesaplanır. Tüketiciden, hesaplanan akdî faiz ve bir kamu kurum veya kuruluşuna veya üçüncü kişilere ödenmiş olan masraflar dışında herhangi bir bedel talep edilemez’’ denmiştir. Otuz günlük süre cayma beyanının kredi verene gönderilmesinden sonra başlayacaktır. Bu süre içinde tüketici ödeme yapmaz ise krediden caymamış sayılacaktır.
Nihayet Yönetmelik m.24/f.6 hükmüne göre ‘’ Kredi sözleşmesine bağlı olarak tüketiciye başka bir hizmetin de sunulması halinde, tüketicinin kredi sözleşmesinden cayması ile birlikte bu hizmete ilişkin sözleşme de sona erer.’’
Saygılarımla,
Av.Arb.Cenk SÖBE